Türkiye Yazarlar Birliği Ankara Şubesinde düzenlenen program, TYB Ankara Şube Başkanı Mehmet Sait Uluçay’ın açış konuşmasıyla başladı. Uluçay, dinleyicilere teşekkür ederek başladığı konuşmasında şubenin kültür hayatına katkı sunan çalışmalarını sürdürdüğünü belirtti. “TYB Ankara Şubesi, yılın her döneminde olduğu gibi Ankara kültür hayatına katkı sunmaya devam ediyor. Bugünkü programa gösterilen ilgiden dolayı sizlere teşekkür ediyorum.” sözleriyle etkinliğin önemine vurgu yaptı.
Açış konuşmasının ardından Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Bilal Güzel, “Türk Edebiyatında Şehir Biyografileri” başlıklı konferansını sundu. Konuşmasında Osmanlı sahası Klasik Türk Edebiyatı’ndaki biyografi türlerinin oluşum sürecini ve şehir merkezli eserlerin gelişimini ayrıntılarıyla değerlendirdi.
Güzel, biyografinin tarih biliminin bir kolu olarak ortaya çıktığını, süreç içinde bağımsız bir yapı kazanarak güçlü bir literatür oluşturduğunu belirtti. Hz. Peygamber ve sahabelerin hayatlarının kayıt altına alınması yönündeki çabanın İslam medeniyeti içinde bu türün gelişmesine yoğun katkı sağladığını ifade etti. Hadis ravileri üzerine tutulan kayıtların doğrulama süreçlerindeki rolü sebebiyle biyografik bilginin kıymet kazandığının altını çizdi.
Konuşmada vefeyât-nâme çalışmalarının ilk aşamada hadis âlimlerinin hayatlarını ve vefat tarihlerini takip etmek amacıyla ortaya çıktığı, zamanla genişleyerek biyografik bir eser türüne dönüştüğü anlatıldı. Bu metinlerin önce kronolojik düzende kaleme alındığı, sonraki yüzyıllarda alfabetik biçime geçtiği bilgisi paylaşıldı. İbn Hallikân’ın Vefeyâtu’l-a‘yân adlı eseri bu alanda önemli bir kırılma noktası olarak değerlendirildi.
Güzel, Arapça ve Farsça kaleme alınan şehir-bölge biyografilerinin Bağdat, Şam, Endülüs, Medine, Halep, İsfahan ve Tebriz gibi dönemin kültür merkezlerinde yoğunlaştığını belirtti. Bu merkezlerde hazırlanan eserlerin, sahip oldukları zengin kültürel birikim sayesinde geniş malzeme sunduğunu ifade etti.
Türk edebiyatındaki örneklere değinen Güzel, biyografik çalışmaların Ali Şîr Nevâyî ile belirgin bir yapı kazandığını, Anadolu sahasında türün ilk örneklerinin Lâmiî Çelebi ile ortaya çıktığını söyledi. Şehir-bölge biyografilerinin Türk edebiyatındaki ilk örneğinin Edirne için yazılan Enîsü’l-Müsâmirîn, ardından Bursa için kaleme alınan Ravzâ-yı Evliyâ (Vefeyât-ı Selîsî) olduğunu aktardı. Her iki şehrin de Osmanlı’nın güçlü kültür merkezleri arasında bulunmasının bu geleneği teşvik ettiğini belirtti.
İstanbul için kapsamlı bir şehir biyografisinin yazılmamasını, bu şehrin barındırdığı olağanüstü geniş malzemenin tek bir çalışmaya sığmayacak ölçüde yoğun olmasına bağladı. Çorum için hazırlanan vefeyât-nâmenin ise müellifinin gayretiyle ortaya çıkan istisnai bir örnek olduğu ifade edildi. Bu tür eserlerin padişahlardan şairlere, ulemadan meslek erbabına kadar geniş bir kesimi kapsadığı; aynı zamanda şehrin mimarisi, kültürel yapısı ve tarihî dokusuna ilişkin bilgileri içeren kapsamlı kaynaklar olduğu vurgulandı.
Konferansın sonunda Dr. Bilal Güzel, Ankara’nın başkentlik süreci boyunca böyle bir çalışmayı mümkün kılacak malzemeye fazlasıyla sahip olduğunu dile getirdi. Mezarları Ankara’da bulunan devlet adamları, komutanlar, valiler, belediye başkanları, din büyükleri ve edebiyatçılar üzerinden hazırlanacak bir Ankara vefeyât-nâmesinin şehrin kültür envanterine önemli katkılar sunacağını ifade etti.
Konferansa, TYB Ankara Şubesi Yönetim kurulundan Fevzi Mercan, Sezgin Erözbağ, Kezban Eldemir, Muhammed Işık’ın katılımı yanında Ankara’nın kültür sanat ve edebiyatında önemli yere sahip olan Prof. Dr. Mustafa Orçan, Mehmet Emin Genç, Abdulcelil Özbabacan gibi isimler de dinleyici olarak katıldı.
Dr. Bilal Güzel’in değerlendirmeleri dinleyicilerin katkılarıyla zenginleşen bir ortamda tamamlandı. TYB Ankara Şubesi, kültür ve edebiyat dünyasına yönelik programlarını sürdürmeye devam edeceğini bildirdi.
