Türkiye Yazarlar Birliği (TYB) Ankara Şubesi, yaz döneminde de kültürel faaliyetlerine ara vermeden devam ediyor. Geleneksel hâle gelen konferanslar dizisinin bu haftaki konuğu, TYB Ankara Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi ve Yazar Necmettin Evci oldu. “Cumhuriyet Dönemi Sanat ve Edebiyat Politikaları” başlığıyla düzenlenen konferans, TYB Ankara Şube Başkanı Mehmet Sait Uluçay’ın açılış konuşmasıyla başladı.
Mehmet Sait Uluçay, sıcak havalara rağmen programa ilgi gösteren dinleyicilere teşekkür ederek başladığı konuşmasında, yaz döneminde genellikle faaliyetlere ara verdiklerini ancak ilginin devam etmesi sebebiyle bazı etkinlikleri sürdürme kararı aldıklarını belirtti. Uluçay, “TYB Ankara Şubesi, yılın her döneminde olduğu gibi yaz aylarında da Ankara kültür hayatına katkı sunmaya devam ediyor. Bugünkü programa gösterilen ilgiden dolayı sizlere teşekkür ediyorum.” dedi.
Programın konuşmacısı Necmettin Evci, konuşmasına Tanzimat sonrası Osmanlı’nın çöküş sürecine değinerek başladı. Osmanlı İmparatorluğu’nun Vaka-i Hayriye ile aslında fiilen çöktüğünü, ancak bu çöküşün kültür ve edebiyat alanında ilginç bir şekilde umut verici gelişmelere engel olmadığını ifade eden Evci, “Ahmet Mithat, Ziya Paşa, Halit Ziya gibi isimlerle edebiyatta yeni bir arayış başlamıştı. Özellikle Fransız edebiyatının etkisi bu dönemde çok belirgindi. Avrupa’nın temsil gücü yüksek olan Fransız edebiyatı, yalnızca Türkiye’de değil, Rusya’da da güçlü etkiler bırakmıştır.” diye konuştu.
Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte sanat ve edebiyatın yön değiştirdiğini belirten Necmettin Evci, Harf Devrimi sonrası yaşanan kültürel kırılmaya dikkat çekerek şu ifadeleri kullandı: “Yeni harfler halk tarafından yeterince öğrenilemediği için yaklaşık üç yıl boyunca ne okuyabilen vardı ne yazabilen. Bu durum, toplumun hafızasında ciddi bir boşluğa sebep oldu.”
Evci, Cumhuriyet’in ilk yıllarında kültür ve sanat politikalarının devlet eliyle şekillendirildiğini hatırlatarak şunları söyledi:
“Devlet, bu dönemde kültür politikalarını yönlendirmek üzere bir ekip oluşturdu. Bu ekip Çankaya’da her gün toplanarak yalnızca kültür alanına yön vermedi; muhalif fikir ve düşüncelerin susturulması için de çalıştı. Kadro dergisi de bu çevrenin yayın organıydı.”
Evci, Cumhuriyet’in ilk yıllarında Türkiye’nin sosyalist fikirlerden ve Sovyetler Birliği’nden yoğun şekilde etkilendiğini belirtti. Özellikle Mehmet Akif Ersoy ve Eşref Edip’in çıkardığı Sırat-ı Müstakim dergisinin Rusya’da çok satıldığını hatırlatarak şu değerlendirmeyi yaptı: “O dönemde Rusya’daki Müslüman halklar, Çarlık rejimine karşı Bolşevikleri ve Lenin’i desteklemişti. Çarlık Rusyası yıkılınca İngiltere’nin bölgeye yönelik planları da zarar gördü. Türkiye’de o yıllarda milliyetçilerin dahi sosyalist fikirlerle yakınlaştığını, hatta zaman zaman bu ideolojilere sempatiyle yaklaştığını görüyoruz.”
Evci, bu etkilerin Türkiye siyasi hayatına da yansıdığını ifade ederek, “TBMM’de kurulan ilk parti Türkiye Komünist Partisi’dir. Türkiye o dönemde, adı konulmamış bir sosyalizm sürecinden geçmiştir. Rusya’nın baskısıyla devletçilik ilkesi Cumhuriyet Halk Partisi’nin altı okundan biri olmuştur.” dedi.
Sanat ve edebiyat dünyasının halkla ilişkisinde de benzer bir kopukluk yaşandığını belirten Evci, “Bizim aydınlarımız, halkla barışmak yerine ona daima mesafeli durdu. Hatta bu mesafe edebi eserlere de yansıdı. İslam ve Anadolu halkı karşısında olumsuz bir dil, Tarık Buğra’nın romanına kadar devam etti. Küçük Ağa, bu anlayışa önemli bir kırılma noktası sundu.” ifadelerini kullandı.
Necmettin Evci’nin dikkat çekici analizleri ve tarihi okumalarla zenginleşen konuşması, dinleyicilerin soruları ve katkılarıyla son buldu.
Konferansa, TYB Ankara Şubesi Yönetim kurulundan Şahin Ali Şen, Kezban Eldemir, Muhammed Işık’ın katılımı yanında Ankara’nın kültür sanat ve edebiyatında önemli yere sahip olan Mehmet Atilla Maraş, Mehmet Emin Genç, Erbay Küçet, Mehmet Altuntaş, Cevat Akkanat, Mustafa Sarı, Tarık Sezai Karatepe, Selim Gürbüzer, Veysi Erken gibi isimler de dinleyici olarak katıldı.
TYB Ankara Şubesi, yaz dönemi boyunca kültür, sanat ve edebiyat dünyasına yönelik etkinliklerini sürdürmeye devam edeceğini bildirdi.
